İKLİM BİLGİSİ -ATMOSFERİN KATMALARI

İklim Bilgisi

Şeffaf Küre: Atmosfer

Dünyayı çepeçevre saran gaz bulutudur.

1)    Atmosfer sayesinde göktaşı, meteor taşları Dünya’ ya düşmez.

2)    Güneş ışınları kırıldığında gökyüzü mavi görünür.

3)    Yağmur, kar, dolu vb. Dünya’ da görülürken, Ay’ da görünmez

4)    Ultraviyole ışınlar (mor ötesi) atmosfer sayesinde görülür

5)    Ay’ da +130, -170 gibi sıcaklık farkları yaşanır. Gündüz çok sıcak, gece çok soğuktur. Dünya’ da atmosfer olduğu için ısı daha dengelidir.

6)    Yansıma ve kırılma sebebiyle gölgeler Dünya’ da daha aydınlıktır. Ay’ da ise gölge yerler tam karanlıktır.

7)    Atmosfer olmasaydı ses duyulmazdı.

8)    Ay’ da su buharı yoktur.

9)    Ay’ da yer çekimi Dünya’nın 1/6 kadardır.

Not: Bu gazlar (N, O₂, CO₂, metan gazı, su buharı vb.) Yerçekimi olduğu için uzaya kaçıp gidememiştir. Denizdeki balık için su neyse yeryüzündeki canlılar için atmosfer odur. Atmosfer olmasa sudan çıkmış balığa döneriz.

ATMOSFERİN KATMANLARI

                                                                                  

Troposfer

Atmosferin en alt katıdır. Canlıların içerisinde yaşadığı katmandır.

Ortalama kalınlığı 9 ile 16 km arasında değişir.

Kalınlığı ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır.

Atmosferdeki gazların %75’ i bu katmandadır.

Su buharının %100’ ü bu katmandadır.

Yağmur, kar, dolu, vb. atmosfer olayları, atmosferin sadece bu katmanında görülürü.

Canlı yaşamı için en uygun katmandır.

Troposfer, Güneş’ten gelen ışınlarla  ısınmaz.

 Yere çarpıp, dağılıp, kırılan (difüzyon) ışınlarla ısınır.

O yüzden yerden yükseklere çıkıldıkça her 200 metrede 1°C sıcaklık azalır.

Karbondioksit de bu katmanda yer alır.

Stratosfer

Yerden yüksekliği 50 km’dir. Troposferin üstünde yer alır. Gazların yoğunluğu azalmıştır. O nedenle supersonıc uçaklar atmosferin bu katmanında uçarlar. Bu katman içerisinde “ozonosfer” de bulunur.

Ozonosfer

Güneşten gelen ultraviyole (mor ötesi) ışınlarını süzer. Canlıların yaşaması için zararlı ışınların Dünya’ ya ulaşmasını engeller. Bitkilerin fotosentez yaptığı ışık.

Mezosfer

Yıldız kayması olarak bildiğimiz gök taşları (meteor) bu katmanda gazların etkisiyle sürtündüğünden yanar, kül olur.

Termosfer

İyonosfer

 Atmosferin bu katında yoğunluğu iyice azalmış, havadaki serbest oksijen, (O) Güneş ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrışır ve gazların iletkenliği artar. O yüzden bu katman, radyoların, cep telefonlarının sinyallerinin gönderildiği katmandır. Yani; haberleşme için önemlidir.

Ekzosfer

Atmosferin en dıştaki katmanıdır. Yapay uydular buraya yerleştirilir. En hafif gazlar, bu katmandadır. (Helyum)

HAVA OLAYLARI

Atmosferde gerçekleşen yağmur, kar, dolu, çiğ, sis, kırağı, kırç bulut oluşumu, rüzgar, şimşek, gök gürültüsü vb. olaylara denir.

Hava Durumu ve İklim

Hava Durumu

Oldukça dar bir alanda, kısa süre içerisinde (en fazla 1 hafta) görülen atmosfer olaylarına hava durumu denir.

İklim

Oldukça geniş bir alanda, uzun yıllar (40-50 yıl) görülen atmosfer olaylarının ortalama durumuna denir.

İklim ile Hava Durumunun Farkı

Hava Durumu   

           

·     Dar olan

·     Kısa sürede

·     En fazla 1 hafta

·     Günlük

·     Yağmur, kar, dolu.

İkilm

·     Geniş alan

·     Uzun sürede

·     30-40-50 yıl

·     Ortalama

·     Yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı.

                                                                                                            

Hava Kütlesi

Atmosferin sıcaklık ve nem bakımından aynı özelliği gösteren geniş parçalarına hava kütlesi denir.

Örneğin; Sıcak hava kütleleri, Soğuk hava kütleleri vs.

İKLİMİN ETKİLERİ

Fiziki Etmenler

·        Yeryüzü şekillerinin oluşumu (Çöl ve Akdeniz iklimi)

·        Kayaçların çözülmesi(Kurak yerlerde fiziksel, nemli yerlerde kimyasal ayrışma olur örneğin maki bozkır.)

·        Toprak oluşumu türü ve hareketlerini(Akdeniz toprağı ile İç Anadolu toprağı)

·        Bitki örtüsü(Maki bozkır gibi bölgelere ait farklı bitki örtüleri vardır)

·        Akarsu debi ve rejimleri(Akdeniz suları ve Karadeniz suları)

İnsanlara Etkileri

·        Kültürlerini(Yemekleri, kıyafetleri,

·        Yerleşimlerini(Kırsal alanlara göç daha azdır.)

·        Karakterlerini

·        Fizyolojileri(Ten renkleri

·        Beslenme alışkanlıkları

·        Giyeceklerini(Yazın açık renk kıyafetler, kışın koyu renk kıyafet giyilmelidir.)

·        Yeryüzüne dağılışı

·         

Ekonomik Faaliyetlerine Etkileri

·        Tarım(Tarlaları yağışlar yok edebilir.)

·        Hayvancılık

·        Ormancılık(Ormanlar kuruyup yok olabilir.)

·        Endüstri

·        Ulaşım(Karlı bölgelerde ulaşım zordur.)

·        Ticaret( İklimin etkisiyle insanların gelir kaynağına zarar gelebilir)

·        Turizm