HARİTA BİLGİSİ (KARTOGRAFYA)

HARİTA BİLGİSİ (KARTOGRAFYA)

Coğrafi Rehberim: Haritalar

Harita Nedir?

İnsan yaşantısında kolaylık sağlamak amacıyla yapılır. Harita, bize rehberlik yapar.
Yeryüzünün tamamını veya bir kısmını belli bir oran dahilinde (ölçek) kuşbakışı şeklinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasına harita denir. Bir harita çizilirken, ilk iş amaca uygun yöntemi belirlemek gerekir.

Harita Çizilirken Dikkat Edilecek Unsurlar:

1)    Amaç belirlenir. (Diğerleri üzerinde belirleyicidir.)

2)    Yöntem belirlenir.

3)    Alan belirlenir. (koordinatlar, sınırlar)

4)    Ölçek belirlenir.

5)    Lejant belirlenir. (Harita da kullanılacak olan semboller)

Harita Çizim Yöntemleri

1)İzohips(Eş Yükselti Eğrisi) Yöntemi

Deniz seviyesine göre aynı yükseltideki noktaların birleştirilmesiyle oluşturulmuş haritalara izohips yöntemi ile çizilmiş haritalar denir.
 Bu yöntem de çizgiler iç içe kapalı eğriler oluşturur. 
En dıştaki eğri en alçak noktayı en içteki eğri en yüksek noktayı gösterir. 
Eğrilerin sık geçtiği yerde eğim fazla seyrek geçtiği yerde eğim azdır. 
Kıyı çizgisi 0 metre eğrisidir. Deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleştirilmesi ile oluşturulan eğrilere de izobot (eş derinlik) denir. 
0 metre eğrisi izobat  veya izohipsin başlangıç eğrisidir. 
“Bu yöntem harita çiziminde en sık kullanılan yöntemdir.” Bazen renkler de kullanılabilir.

2)Kabartma Yöntemi

Bu yöntemde yükselti değerleri küçültülerek kabarmış bir şekilde gösterilir. Üç  boyutlu ve gerçeğe en yakın haritalardır. Yeryüzü şekillerini en iyi gösterin haritadır fakat yapılışı maliyetli ve taşınması zor olduğu için pek yaygın olarak kullanılmaz. Günümüzde bu tür haritalar plastikten yapıldığı için daha ucuz imal edilmektedir. Daha da kullanışlı hale gelmiştir.

3)Renklendirme Yöntemi

Her rengin belli bir yükselti değeri vardır. Renklendirilerek yeryüzü kabarıyormuş gibi bir his uyandırarak yer şekilleri gösterilmeye çalışılır. Genellikle fiziki haritalar da ve topoğrafya haritalarında kullanılır. En yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biridir. 
0-500 metre arası yeşil, 
500-1000 metre arası sarı, 
1000-1500 metre arası turuncu, 
1500-4500 metre arası kahverengi, 
4500-yukarısı beyazdır. 

Mavi ise denizleri renk koyulastica derinliği artar hangi koyuluk kaç metre bilgisi için lejanta  bakmak gerekir.

Yukarıda ki haritada Çukurova yeşil ve Konya ovası sarı renkle gösterilmiştir. Bu bize bu ovaların yükselti değerlerinin( rakımlarının) farklı olduğunu göstermektedir.

4)Tarama Yöntemi

Bu yöntemde de yer şekilleri tarama yoluyla gösterilmeye çalışır. Çizgilerin sık, kısa ve kalın olduğu yerlerde eğim fazla, seyrek, ince ve uzun olduğu yerlerde ise eğim azdır. Düz yerlerde boş bırakılır.

5)Gölgelendirme Yöntemi

Haritanın bir köşesinden 45°’lik eğimli bir şekilde ışık vurdurulur. Aydınlık olan yerde eğim fazla, gölge olan yerde ise eğim azdır. Renklerin tonuna göre eğim şekli anlaşılır.

Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar

Harita çiziminde ilk önce amaç belirlenir. Her haritanın da amacı farklıdır. Haritanın ismi, amaca göre konur. Hemen her konuda harita çizilebilir. (neyi, nasıl, ne şekilde?)

PROJEKSİYON TİPLERİ

Dünya’nın şekli geoit olduğu için düzlem üzerine aktarmak zordur. Bu nedenle bozulmayı en aza indirmek için değişik yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemlere projeksiyon yöntemleri (izdüşüm yöntemleri) denir. Dünya’nın şekli geoit olduğu için düzlem üzerine aktarırken muhakkak bozulma olur. Yani, hatasız harita olmaz. J

En iyi harita modeli, küre üzerine çizilir.

1)Konik Projeksiyon

Dünya’nın çevresine koni şeklinde bir kağıt sarılmasıyla oluşturulur. Koni de teğet geçen yerler (45° enlemi) en az hata ile aktarılır. Orta enlemlerden (45° enlemi) uzaklaştıkça bozulma artar. En iyi orta enlemler ve çevresini gösterir.

2)Düzlem Projeksiyon

Kutuplar ve çevresini en iyi gösterin yöntemdir. Çünkü; Dünya kutuplardan basık olduğu için bu yöntem Dünya’nın herhangi bir yerin çiziminde kullanılabilir. Daha çok büyük ölçekli haritaların ve dar alanların çiziminde kullanılır.

3)Silindirik Projeksiyon

En iyi ekvator ve çevresini gösterir. Çünkü ekvator teğet geçer. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe hata (bozulma) artar. Daha çok geniş alanların çiziminde yararlanılır. Deniz ve hava ulaşım haritaları, bu yöntemden yararlanarak çizilir.

HARİTADA ÖLÇEK DEĞİŞTİKCE NELER DEĞİŞİR

      A haritası büyük ölçekli bir haritadır                       B haritası küçük ölçekli bir haridadır

                              

HANGİSİ BÜYÜK ÖLÇEKLİDİR HANGİ ÖZELLİKLERİNDEN ANLADINIZ...

 YAZINIZ..






BÜYÜK VE KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALARIN FARKLARI İÇİN ETKİNLİK





HARİTA UZUNLUK HESAPLAMALARI

Gerçek Uzunluk Bulma

Soru: A ve B kentleri arası 1/500.000 ölçekli bir haritada 12 cm gösterilmiştir. Bu iki kent arası kaç km’dir.

1cm            5km

12cm            x          500.000 cm=5 km

   1.x=12.5

    X=60 km

Soru: A ve B kentleri arası 1/800.000 ölçekli bir haritada 24 cm gösterilmiştir. Bu iki kent arası kaç km’dir?

1cm          8km

24cm          x                       800.000 cm= 8 km

1.x=24.8

X=192 km

Harita Uzunluğu Bulma

Soru: Gerçekte 1800 km olan A ve B arası 1/300.000 ölçekli bir harita da kaç cm gösterilir

  1cm          3km                                      1/300.000cm= 3 km

    X           1800km

  3x=1800 km

   x=600 cm

Soru: Gerçekte 620 km olan A ve B şehirleri arası 1/500.000 ölçekli bir haritada kaç cm gösterilir?

1cm          5km

   x             620                          

  5x=620

  x=124 km

Ölçek Bulma

Soru: Gerçekte 350 km olan A ve B kentleri arası, bir haritada 10 cm gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

10cm          350km

1cm                x                1/3500.000cm=350km

   10.x=350.1

   10x=350

    x=35km

Soru: Gerçekte 400 km olan A ve B kentleri arası, bir haritada 8cm gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

8cm         400km

1cm            x

x.8=400.1                                   1/50km=50.000.00cm

8x=400

X=50km

HARİTA ALAN HESAPLAMALARI

Gerçek Alan Bulma

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada, bir göl 4cm² gösterilmiştir. Bu gölün gerçek alanı kaç km² dir?

1cm²         16km²

4cm²            x

   1.x=16.4                                                                           1/400.000 cm=4 km  

    X=64km²

Soru: 1/600.000 ölçekli bir haritada bir arsa 3cm² gösterilmiştir. Bu arsanın alanı kaç km’dir?

1cm²           36km²

3cm²          x                                             1/600.000cm=6km

   1.x=36.3

   x=108km²

Haritadaki Alanı Bulma

Soru: Gerçekte 400km² olan bir yer 1/200.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

1cm          4km²

  X           400km²                1/200.000cm=2km

   x.4=400.1

   x=100cm²

Soru: Gerçekte 500km² olan bir yerde 1/500.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

 1cm            5km

1cm²          25km²

  X              500km²

   x.25=500.1                         1/500.000cm=5km

   x=20cm²

Haritanın Ölçeğini Bulma

Soru: İki kent arası uzaklık 10km’dir. Bir haritada bu uzaklık 10cm ile gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

10cm         10km

 1cm              x

  10.x=10.1

   x=1      =        1/100.000km

Soru: İki kent arası 1200km’dir. Bir haritada bu uzaklık 60cm ile ölçüldüğüne göre haritanın ölçeği nedir?

60cm        1200km

 1cm            x

   x.60=1.1200

   x=20      =      1/200.000

Gerçek  Alan Bulma

Soru: 1/500.000 ölçekli bir haritada 3cm² gösterilen bir gölün gerçek alanı kaç km²’dir.

1cm                5km

1cm²          25km²

3cm²              x                1/500.000cm=1/5km

  x.1=3.25

  x=75km²

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada 25cm² gösterilen bir alan gerçekte kaç km²’dir?

1cm               4km

1cm²         16km²

25cm²          x                    1/400.000cm=4km

 x.1=16.25

 x=400km²

Haritadaki Alanı Bulma

Soru: Gerçekte 96km² olan bir göl, 1/400.000 bir haritada kaç cm² olarak gösterilir?

1 cm               4km

1cm²          16km²

  X               96km²                         1/400.000cm=4km

   x.16=96.1

   x=6cm²

Soru: Gerçekte 600km² olan bir göl, 1/1000.000 ölçekli bir haritada kaç cm² olarak gösterilebilir?

1cm            10km

1cm²        100km²

  X              600km²                 1/1000.000cm=10km

    x.100=600.1

    x=6cm²

Gerçek Uzunluk Bulma

Soru: 1/3000.000 ölçekli bir haritada 4cm olarak gösterilen bir uzunluk, gerçekte kaç km’dir?

1cm        30km

4cm           x                        1/3000.000cm=30km

x.1=4.30

x=120km

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada 2cm olarak gösterilen bir uzunluk, gerçekte kaç km’dir?

1cm       4km

2cm          x                             1/400.000cm=4km

  1.x=4.2

   X=8km

Haritada Alan Bulma

Soru: Gerçekte 900km² olan bir arsa 1/300.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

1cm             3km

1cm         9km²

  X            900km²                   1/300.000cm=3km

  x.9=1.900

  x=100cm²

Ölçek Bulma(alanda)

Soru: Gerçek alanı 256km² olan bir göl haritada 16cm² gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

16cm²        256km²

1cm²              x                               x=16 km² ise; kök dışına alırız ve

 16.x=256.1                                   1/400.000km yazarız.

  X=16km²

Soru:  Gerçek alanı 196km² olan bir arsa, bir haritada 4cm²  gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

4cm²         196km²

1cm²             x                         x=49km² ise; kök dışına alır yazarız.

 1.196=4.x                               1/700.000cm

 X=49 km²