RÜZGARLAR VEÇEŞİTLERİ

RÜZGARLAR

YB merkezinden, AB merkezine doğru oluşan hava akımına rüzgar denir. Rüzgar her zaman YB' den AB' ye doğru eser.

1)Basınç Farkı

Basınç ne kadar fazlaysa rüzgarın hızı da o kadar fazladır. 

2)Basınç Merkezler Arasındaki Uzaklık

Basınç merkezleri arasındaki uzaklık ne kadar yakınsa rüzgar o kadar hızlı eser, ne kadar uzaksa rüzgar o kadar yavaş eser.

3)Kara ve Denizlerde Rüzgarın Hızı Değişir

Karalarda sürtünme, engel,(bitkiler, ağaçlar, binalar) fazladır. Rüzgarın hızını keser. Denizlerde ise engel yoktur, hızlı eser.

4)Günlük Hareket

Dünya'nın kendi etrafında hareketi sonucunda rüzgarlar(kariyolis kuvveti) sapmaya uğrar. Bu sapma Rüzgarın hızı azaltır.

RÜZGARIN YÖNÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1)Basınç Merkezlerinin Konumu 

Rüzgar her zaman yb den ab ye doğru eser. Basınç merkezlerinin konumu rüzgarın yönünün etkiler.

2)Yer Şekillerinin Uzanış Yönü 

Yer şekillerinin uzanış yönü, hakim rüzgar yönünün etkiler. Hakim rüzgar yönü kuzey-güney yönlüdür

3)Dünya'nın Hareketi

Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bu yüzden rüzgarların yönünde sapmalar oluşur. KYK' de esiş yönünün sağına, GKY' de esiş yönünün soluna sapar.

RÜZGAR ÇEŞİTLERİ

Yeryüzündeki sürekli rüzgârların başlıcaları:

Alizeler: 30° kuzey ve güney enlemleri çevresindeki dinamik yüksek basınç (DYB) kuşağından Ekvator çevresindeki termik alçak basınç

(TAB) kuşağına doğru eser. Daha çok koriyolis kuvvetinin etkisiyle Kuzey Yarım Küre'de esme yönünün sağına, Güney Yarım Küre'de ise soluna doğru sapma gösterir. Alize rüzgârlarının hızı ortalama 15-40 km/saattir. Estikleri kuşakta sıcak okyanuslar üzerinden geçerken alttan nem alırlar. Yönlerindeki sapma nedeniyle de kıtaların doğu kıyılarına bol yağış bırakırlar.

Batı Rüzgârları: 30° kuzey ve güney enlemleri çevresindeki yüksek basınç kuşaklarından 60° enlemlerindeki alçak basınç kuşaklarına (polar cephe) doğru eserler. Bu rüzgârlar, sapma yönünden dolayı kıtaların batı kıyılarında etkili olurlar ve buralara bol yağış bırakırlar.

Kutup Rüzgârları: Kutuplardaki termik kökenli yüksek basınç (TYB) alanlarından 60° enlemlerindeki polar cepheye (DAB) doğru eserler. Kutuplar üzerinden gelen bu rüzgârlar, çok soğuk etki yaparlar.

B)Mevsimlik Rüzgârlar

Kara ve denizlerin bu özelliğine bağlı olarak bazı rüzgârlar mevsimlere göre yön değiştirir. Bu rüzgârların en çok bilineni musonlardır.

Yaz Musonları:Yazın denizler karalara göre daha serin ve YB alanı, karalar ise denizlere göre daha sıcak ve AB alanıdır. 

Bu nedenle denizlerden karalara doğru serin ve nemli rüzgârlar eser Bu rüzgârlar, kıyıya yakın dağ yamaçlarına bol yağış bırakır ve sık sık sellere neden olur. Dünya'nın en çok yağış alan yerleri, Hindistan'da Muson bölgesindedir.

Kış Musonları: Kışın karalar daha soğuk ve YB alanı, denizler daha sıcak ve AB alanıdır. 

Bu nedenle kış musonları karalardan denizlere doğru soğuk ve kuru rüzgârlar olarak eser.

Muson Rügarlarının Özellikleri

• Oluşumunda yıllık hareket (eksen eğikliğii) ile kara ve denizlerin farklı ısınıp soğuması etkilidir.

• Yazın denizden estiklerinden bol nem taşırlar ve karalara bol yağış bırakırlar 

• Kışın karalardan estiklerinden kurudurlar ve adalar hariç yağış b›rakmazlar.

• Estikleri bölgelerin iklimini etkilerler.

c)Yerel Rüzgarlar 

1)Meltem Rüzgarları: Komşu iki bolge arasmda çok kısa sureli basınc degişiklikleri ortaya çıkabilir. Bir gun, bir hafta gibi kısa surelerde etkili olan bu basınç merkezlerine yerel basınç, bu alanlar arasında esen ruzgarlara yerel rüzgarlar denir.

Deniz Meltemi.

Gündüz, karalar denizlere göre daha çok ısınmaktadır. Bu nedenle karalarda AB alanı oluşurken, denizlerde YB alanı oluşur. Bu nedenle rüzgar denizden karaya doğru eser. 

Kara Meltemi:

Gece, karalar daha çabuk soğurken, denizler daha geç soğur, AB oluşur. Rüzgar, karadan denize doğru eser. 

Vadi Meltemi:

Gündüz, dağlar vadilere göre hızlı ısındığı için dağlar alçak, vadiler yüksek basınç alanına dönüşür. Bu durum rüzgarın vadiden dağa doğru esmesine sebep olur. 

Dağ Meltemi:

Vadiler gündüz almış oldukları ısıyı nemden dolayı gece korurlar. Böylece vadiler AB, dağlar YB alanı olur. Rüzgar da bunu bağlı olarak dağdan badiye doğru eser.